Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος // *
Σκηνές απ’ τις
σκληρές νύχτες
του κόσμου
Κανείς δεν θυμάται πια την Άννα. Κρατιέται ζωντανή στα κρησφύγετα του Άμστερνταμ, της Αθήνας, της Ρώμης. Κρυφογελά μες στον κλειστό της κόσμο, φυλάσσοντας μια καρδιά τρυφερή. Απ΄ τους φίλους της απέμειναν πια μονάχα κάτι πράγματα προσωπικά, κάτι στιγμές αξέχαστες και ο φόβος. Ίδιος εδώ και ογδόντα χρόνια τούτος ο κόσμος να καίγεται απ’ άκρη σ’ άκρη.
Η Άννα, παιδί της ερήμου μ’ ένα καινούριο άστρο στο χέρι της κάποιο βερολινέζικο πρωινό. Σαν τις φωτογραφίες της Φρίντα, μιας ηλιαχτίδας είκοσι μόλις χρόνων που σημάδεψε πριν χρόνια την καρδιά μου.
Η Άννα Φρανκ πέθανε από τύφο το 1945. Καμιά φυλακή δεν της στοίχισε γιατί η Άννα συνήθισε να ζει πίσω από κλειστές πόρτες. Στο βάθος παλιών εργοστασίων αντίκρισε τα θαύματα και χάρισε απλόχερα τη συγχώρεση που μόνο τα παιδιά κρατούν γι’ αυτόν τον κόσμο. Ήταν ποίημα, σας λέω η Άννα και οι ποιητές ανακοινώθηκε πως καμιά αξία δεν έχουν γι’ αυτήν την εποχή και γι’ αυτή τη ζωή. Έτσι, με τον τρόπο που αταβικά διδασκόμαστε, κάπως φυσικά και από ένστικτο, φτιάξαμε και για λογαριασμό της μικρής Άννας του Άμστερνταμ ένα μνημείο και κρύψαμε εκεί ότι απέμεινε απ’ την ελπίδα και τους στίχους της. Η Άννα έγινε γραμματόσημο, εξώφυλλο περιοδικών, σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Κάπως έτσι εκπληρώσαμε το χρέος μας για την Άννα που εκεί έξω παλεύει μ’ όλες τις αγωνίες του κόσμου, την Άννα που σπαράζεται στο Μπέργκεν Μπέλσεν και την οδό Ιουλιανού για έναν άγνωστο θεό. Κάπως έτσι τακτοποιούμε όλες τις Άννες του κόσμου σε μια γωνιά, παλεύοντας με το αίσθημα της ήττας για εκείνο που εμείς ποτέ δεν θα κατορθώσουμε. Μια πράξη αναρχική, θεμελιωμένη πάνω στο αίσθημα και την ανθρωπιά που γεννιέται από κάθε απόλυτο, από κάθε θάνατο αδιάκριτο, συμπαγή και καθολικό. Πώς να συγκριθούμε εμείς με την πράξη ενός παιδιού, με την πράξη ενός τέτοιου ανδαλουσιανού ιππότη που χαράζει πορεία για τους ανεμόμυλους και τις φυλακισμένες δεσποσύνες, κόντρα στ’ αλφάβητα και τους κώδικες. Εμείς μες στην ξέφρενη πορεία μας, στεκόμαστε για λίγο με κάτι από προσευχή και κάτι από ανακούφιση όταν περνούν απ’ τους δέκτες μας σωροί παιδιών. Σαν την Άννα και τα εκατομμύρια των παιδιά που θα γίνουν κάποτε τα καινούρια άστρα του ουρανού. Στις ακτές της ανατολής, στα γκέτο της Αμβέρσας και του Ντόρτμουντ γεννιούνται κάθε τόσο καινούριοι ουρανοί, η ζωή ανθίζει δίχως θόρυβο και σ’ όλους τους καιρούς κάποιοι συλλέγουν συντρίμμια απ’ την κατεστραμμένη μας φαντασία. Η Άννα ανήκει σ’ εκείνη τη σπάνια σειρά, σ’ αυτές τις εξαιρετικές παρουσίες που ανέτρεψαν ολόκληρα καθεστώτα με μοναδικό όπλο τους ένα μεγάλο απόθεμα ανθρωπιάς και πίστης.
Η Άννα οδηγείται απ’ τους γκεσταμπίτες στα βαγόνια. Ο κόσμος κατά βάθος είναι καλός, λέει και ξαναλέει σαν να προσεύχεται περνώντας μέσα από κήπους και αυλές κατεστραμμένες. Στο Άουσβιτς κάθε τόσο παίρνουν τα παιδιά. Χάνονται στη γαλαρία που ‘ρχεται από τα μαγειρεία. Κάθε τόσο οι νεκροί υπενθυμίζουν πόσο σκληρή είναι η ζωή σε τούτα τα μέρη. Ο πυρετός έρχεται τη νύχτα με σπασμούς δίχως τέλος. Καθώς τρεμοπαίζει το φανάρι του πολιτισμού ένα παιδί πεθαίνει. Ένας τέτοιος θάνατος θ’ αρπάξει στα νύχια του την Άννα, ο πόνος με τον δίδυμο αδελφό του θα την χτενίσουν στο βάθος των περιβολιών ενώ συλλήπτορες, νυκταγωγείς, παντομίμες χαλασμένες απ’ τον καιρό καραδοκούν πάντα τ’ όνειρό της.
Ακόμη και αν δεν υπήρχε ποτέ η Άννα, ακόμη και αν το ημερολόγιό της είναι γραμμένο από κάποιον άλλον όπως υποστηρίζουν πρόσφατες μελέτες, η Άννα Φρανκ φθάνει σήμερα μαζί με τις χιλιάδες των παιδιών που θανατώθηκαν στην κόλαση των ναζιστικών στρατοπέδων. Το φριχτό τους τέλος, η κάθαρση μιας ολόκληρης γενιάς συνιστούν την πιο αφοπλιστική ενοχή για την ποιότητα του πολιτισμού μας. Όμως όσο κοιτάζει κανείς την Άννα στις φωτογραφίες από μια ανυποψίαστη, ολόχρυση εποχή, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει το θάρρος αυτού του κοριτσιού. Έχουν πει πως η ελευθερία είναι μια επώδυνη διεκδίκηση και η Άννα Φρανκ το πιστοποιεί. Η θέληση για τη ζωή, η στάση που αντιμάχεται την εποχή της, η τρυφερότητα για το μέλλον που δεν θα ‘ρθει ποτέ. Σκέφτομαι πως δεν θα μπορούσε άλλος να ‘χει γράψει το συγκλονιστικό ημερολόγιο. Ένα παιδί που κινδυνεύει να χαθεί ανά πάσα στιγμή, ένα παιδί γεμάτο θάρρος και φαντασία, συνιστά την πιο σοφή γραφίδα. Η Άννα που φθάνει απόψε εδώ φωτίζει πανανθρώπινες σημασίες και ιδέες ακλόνητες. Η παιδική της ηλικία παραμένει ως σήμερα η μόνη μας πιθανότητα.
Το ημερολόγιο της Άννας θα δημοσιευτεί το 1947. Ο πατέρας της, μοναδικός επιζών της οικογένειας θα φέρει στο φως τις σκέψεις και τα όνειρα της κόρης του Άννας. Η δωδεκαετής Εβραιοπούλα θα καταγράψει την καθημερινή της ζωή στην κρυψώνα της οικογενειακής επιχείρησης. Θα συλληφθεί το ΄44 και μαζί με την οικογένειά της θα οδηγηθούν στο Άουσβιτς. Θα χωριστούν για μια τελευταία φορά. Η μητέρα της θα καταλήξει από τις κακουχίες ενώ η Άννα μαζί με την αδερφή της και με διαφορά μερικών μόνο ημερών θα κερδίσουν για πάντα την ελευθερία που τους στέρησαν.
Η Άννα αξίζει όλο το θαυμασμό της μελλοντικής ανθρωπότητας. Η πράξη της αποτελεί ένα είδος οδηγού, ένα σήμα στην δίχως αξίες, ξέφρενη πορεία μας. Είναι μια ευθεία και αδιαμφισβήτητη απάντηση απέναντι σε κάθε μορφή ιδεολογίας, σε κάθε σύστημα, σε κάθε τι που υποβιβάζει την ομορφιά της ζωής. Είναι αληθινή.
* Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Απασχολείται στον τραπεζικό τομέα. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Γυρεύει εναγωνίως κάτι απ’ τη φωνή του.