Του Νίκου Τσούλια //
Οι συνθήκες είχαν ωριμάσει, καταπώς λέγεται σε εκείνες τις περιπτώσεις, κατά τις οποίες ένα θαύμα γίνεται και ο Κόσμος όλος αλλάζει. Η βαθιά νύχτα του Μεσαίωνα είχε αρχίσει να υποχωρεί και αχνοφαινόταν στον ορίζοντα το φως μιας νέας γνώσης, η γνώση μιας νέας πραγματικότητας.
Το πείραμα – η νέα μεθοδολογική εκδοχή της έρευνας – εισήχθη για να γίνει ένα πανίσχυρο εργαλείο στη σκέψη του ανθρώπου, για να ανακαλύπτει ό,τι η φύση με τόση επιμέλεια αποκρύβει, για να συνδέει τον πολιτισμό με έναν νέο τρόπο γραφής της ιστορίας. Η επιστήμη αρχίζει να παίρνει έναν όλο και πιο κεντρικό ρόλο στη ροή των κοινωνικών πραγμάτων. Κάνει άλμα και κατακτά μια νέα θέαση του Σύμπαντος.
Ο Γαλιλαίος και ο Νεύτωνας δεν είναι απλά και μόνο δύο ανήσυχα πνεύματα του στοχασμού του ανθρώπου. Προκαλούν ασυνέχειες και ρηγματώσεις στον ίδιο τον τρόπο της σκέψης. Οι ιδέες τους ανατρέπουν πανίσχυρους δογματισμούς και ασάλευτες για αιώνες θρησκευτικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις. Αμφισβητούν το κραταιό ιερατείο της Καθολικής Εκκλησίας.
Είναι δυνατόν να βγει από το κέντρο του Σύμπαντος η Γη, είναι δυνατόν να κινείται; Και τι θα γίνει με τις Ιερές Γραφές; Αλλά πώς να σκεφτούμε ότι αν η Γη δεν κινείτο, δεν θα υπήρχαμε εμείς ούτε και το φαινόμενο της ζωής στο σύνολό του;
«Και όμως η Γη κινείται», θα ψιθυρίσει ο Γαλιλαίος για να γλιτώσει τη ζωή του αλλά ήξερε πολύ καλά ότι το νερό άλλαξε αυλάκι. Η κοινωνική ζωή και ο πολιτισμός υφίστανται υπαρξιακό σοκ! Ο ορθολογισμός βρίσκει νέο ξέφωτο μετά από εκείνο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, που είχε θέσει τα θεμέλια της ελευθερίας της σκέψης στις περιοχές γύρω από το Αιγαίο. Τώρα η Δύση έχει το λόγο.
Το θαύμα του Νεύτωνα ήταν ότι στοχάστηκε και αναρωτήθηκε στο πιο απλό και στο απόλυτα καθολικό σημείο της παρατήρησης. «Γιατί τα σώματα πέφτουν προς τα κάτω»; Και αν το ερέθισμα του το έδωσε ένα μήλο, ένα σάπιο μήλο που του τράβηξε την προσοχή, μπορεί να έχει μια αξία ιστορικής αξιολόγησης ότι ένα σάπιο μήλο του έδωσε το ερέθισμα και όχι ένα καλό, αλλά ο προβληματισμός παραμένει.
Πώς μπορείς να στοχαστείς και να αναρωτηθείς για κάτι που είναι απόλυτα καθολικό; Μπορείς να στοχαστείς, για παράδειγμα, γιατί είναι ημέρα όταν υπάρχει ο ήλιος στον ορίζοντά μας;
Η ερμηνεία που θα δοθεί περί της έλξης των σωμάτων, περί μιας δύναμης της βαρύτητας, που υπάρχει μεταξύ όλων των σωμάτων του Σύμπαντος, μικρών και μεγάλων, καθορίζει ένα νέο πεδίο. Το να υπάρχει κάτι που δρα από απόσταση ήταν το πιο μαγικό στοιχείο. Η φύση απομαγεύεται και την ίδια στιγμή αναδύεται η μαγεία της σκέψης του ανθρώπου.
Ίσως η αποκάλυψη της δύναμης της Βαρύτητας να είναι η πιο επαναστατική κατάκτηση του ανθρώπινου πνεύματος σε σχέση με όλη την προηγούμενη περίοδο της Ιστορίας στο χώρο της Φυσικής και όχι μόνο. Είναι από τις λίγες περιοχές της γνώσης που δεν είχαν εισέλθει οι αρχαίοι Έλληνες. Οι Νόμοι του Νεύτωνα θα αλλάξουν το «βιβλίο» της Φυσικής. Μια νέα επανάσταση γεννιέται και εισάγει τον άνθρωπο στην περίοδο της νεωτερικότητας και της Βιομηχανικής εποχής. Ο Κόσμος είναι πλέον διαφορετικός!
Τώρα ξαναβλέπουμε όλα τα φαινόμενα και τα γεγονότα με τη ματιά της πιο παγκόσμιας και της πιο καθολικής δύναμης στο Σύμπαν. Ό,τι συνέχει και χαρακτηρίζει κάθε γωνιά του Σύμπαντος είναι η βαρύτητα. Και ο γλωσσικός μας κώδικας θα το λάβει υπόψη του. «Έχει βαρύτητα», λέμε για κάτι που είναι απόλυτα ουσιαστικό!
Περπατάμε με σχετική άνεση γιατί είναι αυτή η δύναμη που μας κρατάει συνεχώς σε επαφή με τη Γη. Η ατμόσφαιρα συντροφεύει τον μικρό πλανήτη μας και δεν διασκορπάται γιατί είναι η βαρύτητα παρούσα. Το διαρκές σμίλεμα της επιφάνειας του «τρίτου βράχου από τον Ήλιο» είναι και πάλι αυτή που με τα παράγωγά της το συνεχίζει στον αιώνα τον άπαντα.
Η δυσκολία για να απελευθερώσουμε έναν δορυφόρο στο διάστημα έγκειται στο ότι πρέπει να υπερνικήσουμε αυτή την πανταχού παρούσα δύναμη. Κουραζόμαστε όταν κουβαλάμε μεγάλα σώματα – που τα λέμε βαριά -, γιατί αναμετριόμαστε με τη βαρύτητα.
Ο άλτης στον πρωταθλητισμό ενοχλείται, που δεν τον αφήνει η βαρύτητα να κάνει το απλησίαστο ρεκόρ. Ο τερματοφύλακας τα βάζει με αυτή που δεν του επιτρέπει να πετάγεται πιο μακριά για να πιάσει τα άπιαστα σουτ. Μπορούμε και βάζουμε τα πράγματά μας σε συγκεκριμένες θέσεις και δεν αιωρούνται, και έτσι τα ξαναβρίσκουμε. Αλλά αν πέσω από τον τρίτο όροφο και υποστώ ζημιά, είναι και πάλι παρούσα αυτή η μαγική δύναμη.
Και φυσικά δεν φταίει αυτή για ό,τι κακό μπορεί να συμβεί. Γιατί η βαρύτητα είναι συστατικό χαρακτηριστικό της ύλης και των σωμάτων, και η σχέση μας με αυτή δεν μπορεί παρά να περνάει μέσα από την επίγνωση των όσων διέπουν τους Νόμους τους. Γιατί, δεν παύουμε να είμαστε και φυσικά σώματα και η υλικότητά μας είναι πεδίο της ενιαίας ούτως ή άλλως Φύσης!
Ο Νόμος της Παγκόσμιας Έλξης είναι ο πιο καθολικός και ο απόλυτα αιώνιος Νόμος. Τον μαθαίνουμε στο σχολείο, αλλά δεν είναι μια σχολική και μόνο υπόθεση. Είτε τον ξέρουμε είτε όχι αυτός είναι ο μόνος Νόμος που διέπει, που συνέχει τα πάντα σε ό,τι υπάρχει. Δεν είναι εκπληκτικό;
Ο Νεύτωνας δεν έκανε κάποιο θαύμα ούτε μας γνώρισε κάποιο θαύμα της Φύσης. Το θαύμα έγινε στον τρόπο της σκέψης του και της έρευνάς του, γιατί μας γνώρισε ένα μέρος της πραγματικότητας που δεν είχαμε μέχρι τότε ούτε κατά διάνοια υπόψη μας. Και πρέπει συνεχώς να αναρωτιόμαστε: πόσα και πόσα μέρη της πραγματικότητας δεν ξέρουμε ακόμα, και είναι όμορφο και μαγικό να τα αναζητούμε διαρκώς και συστηματικώς και ποτέ να μην ησυχάζουμε για να μαθαίνουμε όλο και περισσότερη πραγματικότητα…
