Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα //
Ελληνική πεζογραφία:
Ρέα Γαλανάκη «Δυο γυναίκες, δυο θεές», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 224
Με αφορμή το γλυπτό του Χαλεπά «Αθηνά βοσκοπούλα», η πρώτη νουβέλα εστιάζεται στα είκοσι οκτώ χρόνια που έζησε ο Χαλεπάς στην Τήνο, μετά το φρενοκομείο της Κέρκυρας και μέχρι να επιστρέψει στην Αθήνα, αναγνωρισμένος για δεύτερη φορά. Στο διάστημα αυτό, που ο θάνατος της μάνας μοίρασε στα δυο, ο Χαλεπάς δούλευε και ως βοσκός. Ποια ήταν η θυελλώδης σχέση με τη μάνα, πώς διασταυρώνονταν πρόσωπα και χρόνοι εντός του, γιατί «νεκραναστήθηκε» σ’ αυτό το διάστημα ο «παρίας γλύπτης», είναι κάποια από τα αινίγματα που θίγονται.
Το ερωτικό πάθος της Αριάδνης για τον ξένο κι εχθρό στη μινωική Κνωσό Θησέα εξιστορείται στη δεύτερη νουβέλα από την ίδια. Η αφήγησή της διαφέρει από τον μύθο που μας παρέδωσε η ελληνική αρχαιότητα. Όχι μόνον επειδή παίρνει τον λόγο μια γυναίκα, αλλά κι επειδή δίπλα στην ερωτευμένη κόρη αναδύεται το κύρος μιας πριγκίπισσας, ιέρειας και θεάς. Ωσάν να έπρεπε να κάνουν τα πράγματα τον μοιραίο, τον τελετουργικό τους κύκλο, ακόμη και σε έναν κόσμο που έφθινε καθώς αναδυόταν ο καινούργιος.
Στο Επίμετρο του βιβλίου η συγγραφέας παραθέτει τη βιωματική της σχέση με τις παραπάνω νουβέλες, που, ως όφειλαν, διαφέρουν αναμεταξύ τους σε πολλά.
Δημήτρης Τζιώτης «Η ιδέα του φωτός», πρόλογος: Βασίλης Βασιλικός, εκδ. Πατάκη, σελ. 591
Φιλοσοφίες, ιδεολογίες, θρησκείες. Οι κοσμοθεωρίες που καθορίζουν τη ζωή μας, το είναι μας. Η πιο ωραία ιδέα του κόσμου γεννήθηκε πριν από τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Η ιστορία αυτή βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.
Για όσους πιστεύουν την ιστορία που γνωρίζουν μέχρι σήμερα, το βιβλίο αυτό είναι ακατάλληλο.
Η καθηγήτρια των Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Βιέννης Ισαβέλλα Χάνσεν αναλαμβάνει να παραδώσει στο Εφετείο Αθηνών την επιστημονική της γνωμοδότηση για μία υπόθεση που φαινόταν ότι έχει για πάντα ξεχαστεί. Κατά τη διάρκεια της έρευνας που διεξάγει, σε συνεργασία με τον συγγραφέα Νίκο Πατρινό, βρίσκεται μπροστά σε μία απρόσμενη εξέλιξη. Όλα τα δεδομένα αποδεικνύουν ότι δεν αναβίωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες στη σύγχρονη εποχή ο βαρώνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν. Tα είκοσι τέσσερις χιλιάδες βιβλία που κυκλοφορούν για τους Αγώνες αναφέρουν τη μία και μοναδική, γνωστή σε όλους, επίσημη εκδοχή για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην προσπάθειά τους να λύσουν το αίνιγμα που κρύβεται πίσω από το πιο ισχυρό σύμβολο στον κόσμο, έρχονται αντιμέτωποι με μία συνωμοσία σιωπής. Η πρόσβασή τους στα αρχεία και στις πηγές ξαφνικά απαγορεύεται. Για κάποιους, ο Θησαυρός των Ολυμπίων πρέπει με κάθε κόστος να παραμείνει κρυφός. Μοναδική διέξοδος για να αποκρυπτογραφήσουν τη σημειολογία ενός πολέμου ιδεών είναι να διαβάσουν την ιστορία ανάποδα.
Άγνωστα ιστορικά γεγονότα και αρχεία συνδέουν την Αρχαία Ολυμπία με την Αθήνα, τη Βενετία, τη Γενεύη, τη Βιέννη, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Σε μία αναπάντεχη περιπέτεια, αποκαλύπτουν τον καθοριστικό ρόλο τεκτονικών στοών, μυστικών αδελφοτήτων, των Πεφωτισμένων (Illuminati) και των επαναστατών που κατηγορήθηκαν ότι συνωμότησαν για να καταλύσουν την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στη σύγκρουση που ξεκίνησε από τα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα φυλακίστηκαν, αφορίστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο ορισμένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της ανθρωπότητας. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι το ανεκτίμητο αυτό μυστικό να χαθεί οριστικά.
Χρήστος Χωμενίδης «Όσο πιο Δυνατά με έδερνε, τόσο πιο δυνατά του τραγουδούσα», εκδ. Πατάκη, σελ. 382
«… Το ελληνικό καλοκαίρι µού φαινόταν ανέκαθεν ο µοναδικός ακατάλυτος νόµος µας. Η άσπρη µας πέτρα ξέξασπρη που φωτίζει τον κόσµο και καταργεί τους λεκέδες του.
Η διαφανής σαυρούλα που σκαρφαλώνει στο περβάζι. Οι ρόδες των ποδηλάτων που µισοβυθίζονται στην άµµο. Οι αφίσες που προαναγγέλλουν το πανηγύρι του Αγίου Παντελεήµονος και του Σωτήρα. Δηµοτικολαϊκάσυγκροτήµατα πάνω σε πρόχειρα στηµέναικριώµατα στην πλατεία, αρνιά και γουρουνοπούλες που σουβλίζονται απ’ το πρωί, ο παπάς της ενορίας κερνάει το πιο καλό κοψίδι στον εξάδελφό του απ’ την Αστόρια. Το ελληνικό καλοκαίρι είναι τα βογκητά των ζευγαριών που κάνουν έρωτα πίσω από τα µισόκλειστα παντζούρια. Είναι η οθόνη του υπαίθριου σινεµά που θροΐζει σε ένα µελτεµάκι. Είναι τα θηριώδη σουτιέν και βρακιά της γιαγιάς που -κρεµασµένα από τα µανταλάκια- ρίχνουν σκιές προϊστορικών τεράτων στον απέναντι τοίχο. Στο ελληνικό καλοκαίρι, το µόνο που µπορείς να σφάξεις είναι ένα καρπούζι.
Εάν έγραφα µια ελληνική κωµωδία, θα έβαζα κάποιον φανατικό ιδεολόγο -αδιάφορο ποιανής ιδεολογίας- να επιχειρεί να εκφωνήσει λόγο σε παραλία. Ένας αέρας κυκλαδίτικος να καλύπτει τη φωνή του και να του παίρνει τα χαρτιά, ένα κύµα να τον µουσκεύει, ένα µισόγυµνοκορµί να τον ανταγωνίζεται θρασύτατα. Θα τον έβαζα να µουλαρώνει και να τελειώνει τον λόγο του µε τη φράση: «Θα Ξαναγυρίσουµε και θα Τρέµει η Γης!». Κι έπειτα ένα σµήνος γλάρων -σαν χορωδία αγγέλων ή τραγοπόδαρων σατύρων- να τον ειρωνεύεται γαβγίζοντας.
Διαβάζω ελληνική µυθολογία. Κανείς απ’ τους θεούς ή από τις µοίρες δεν προαναγγέλλει πουθενά τη συντέλεια του κόσµου. Δεν απειλεί πως οι άνθρωποι θα κριθούν κατά τα έργα και τις αµαρτίες τους. Δεν προφητεύει µια Δευτέρα Παρουσία. Ποια Δευτέρα Παρουσία; Αφού όλα και όλοι είναι ήδη, νυν και αεί, εδώ. Και η γη δεν τρέµει παρά από τους οργασµούς µας. Κι απ’ τις ωδίνες των τοκετών µας.
Το ελληνικό καλοκαίρι περιέχει τα πάντα. Δίνει λογαριασµό µονάχα στον εαυτό του».
Μέσα από κείµενα µικρότερα και µεγαλύτερα, επίκαιρα αλλά όχι επικαιρικά, που σκιαγραφούν όψεις της πραγµατικότητας ή απογειώνονται προς τη µυθοπλασία, µε θρύψαλα, αναµµένα κάρβουνα και βότσαλα, ο Χρήστος Χωµενίδης αποπειράται µία πρώτη αυτοβιογραφία. Όχι δική του. Όλων µας.
Τα κείμενα του βιβλίου δημοσιεύθηκαν σε μια πρώτη μορφή σε εφημερίδες, περιοδικά και διαδικτυακούς τόπους από το 2009 έως το 2017. Ξανακοιτάζοντά τα, διαπίστωσα ότι συγκροτούν μια ενότητα που παλινδρομεί μεταξύ μυθοπλασίας και καταγραφής της πραγματικότητας και αποδίδει ανθρώπους, γεγονότα και τοπία. Δείτε το παρόν βιβλίο ως μια απόπειρα συλλογικής αυτοβιογραφίας. (από το Σημείωμα του συγγραφέα)
Αποστόλης Αρτινός «Αγαπημένη μου Lyda», εκδ. Κριτική, σελ. 144
Δύο αδελφές, η Μπεμπούλα και η Ροζαλίνδη (Lyda), αλληλογραφούν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30, αμέσως μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που προκλήθηκε από το κραχ του 1929. Τα περισσότερα από τα γράμματα στέλνονται από την Μπεμπούλα, η οποία είχε μόλις διοριστεί δασκάλα σε ένα χωριό της Ηπείρου, προς τη Ροζαλίνδη, που την ίδια περίοδο διέμενε στην Κέρκυρα. Η χρεοκοπία της οικογένειας, η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον, η αγωνία του βιοπορισμού, οι νεανικοί έρωτες, οι απανωτές διαψεύσεις είναι όλα όσα θέλει να μοιραστεί η πρωταγωνίστρια των επιστολών με τον πιο δικό της άνθρωπο.
Τα πρόσωπα μέσα από τις λέξεις: Η Μπεμπούλα, η Lyda, ο Αντρέας, η μαμά.
Οι τόποι: Το χωριό της Ηπείρου, η Κέρκυρα, η Αθήνα.
Τα ρήματα που ιχνογραφούν τη λαχτάρα και τη θλίψη: «Σε φιλώ», «Γράψε μου», «Περιμένω». Μέσα από επιστολές κι ένα τετράδιο σημειώσεων, και με εφόδιο την ευαισθησία ενός αναγνώστη, ο Αποστόλης Αρτινός αναδεικνύει σε ύψιστη χειρονομία το να απευθύνεσαι σε κάποιον και διασώζει την εικόνα μιας ζωής που κινδύνευσε να βυθιστεί στη λήθη.
Μάρω Βαμβουνάκη «Το βιβλίο της εγγονής μου», εκδ. Ψυχογιός, σελ. 200
Ούτε το φανταζόμουν, ούτε ήθελα ποτέ μου να γράψω ένα εντελώς αυτοβιογραφικό βιβλίο. Είναι όμως ψεύτης όποιος πει «ποτέ» ή «πάντα» για τον εαυτό του, το πλάσμα δηλαδή που γνωρίζει λιγότερο. Έρχονται μετά γεγονότα που σε μεταμορφώνουν.
Σ’ εμένα ήρθε η εγγονή μου κι όσα πια την ακολούθησαν. Τον ίδιο μήνα που γεννήθηκε, έτσι όπως κυκλοφορούσα, κάπως σαν εκστατική, βρέθηκα στον υπολογιστή σπρωγμένη από τυφλή ανάγκη. Εξομολόγησης; Σημειώσεων να μην ξεχαστούν; Τραγουδιού που πιέζει να το πεις, αφού μέσα μας υπάρχουν μουσικές που αποφασίζουν αυτές για εμάς;
Υπήρχαν όμως και οι γονείς! Πιο σοβαροί, πιο προσεχτικοί, πιο υπεύθυνοι, πιο χαμηλότονοι από εμένα. Μια χαρούμενη στιγμή -η χαρά σε κάνει πιο γενναίο- τους το ξεφούρνισα. «Θα γράφεις και για μας;» ρώτησε ο γιος μου. «Είναι δυνατόν να σας αποφύγω;… Είστε ένα με την υπόθεση!» είπα μαζεμένη.
Δεν ενθουσιάστηκαν. Ορκίστηκα με πάθος να το δουν πριν το παραδώσω για έκδοση. Να αφαιρέσω ό,τι δε θέλουν να ειπωθεί · στην ανάγκη να μην το εκδώσω καν…
Ξένη πεζογραφία:
Τζόναθαν Φράνζεν «Οι διορθώσεις», Μετάφραση: Γιώργος- Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ψυχογιός, σελ. 704
Ύστερα από περίπου πενήντα χρόνια ως σύζυγος και μητέρα, η Ένιντ Λάμπερτ είναι έτοιμη να απολαύσει τη ζωή. Δυστυχώς, ο άντρας της, ο Άλφρεντ, πάσχει από Πάρκινσον και τα παιδιά τους έχουν εγκαταλείψει την οικογενειακή φωλιά για να βιώσουν τις προσωπικές τους καταστροφές. Ο μεγαλύτερος, ο Γκάρι, κάποτε στέλεχος με σταθερή δουλειά και οικογενειάρχης, προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του, παρά τα σημάδια περί αντιθέτου, ότι δεν έχει κατάθλιψη. Ο μεσαίος, ο Τσιπ, έχει χάσει τη δουλειά του ως καθηγητής και αποτυγχάνει θεαματικά στις νέες του επιχειρηματικές προσπάθειες. Και η Ντενίζ, η μικρότερη, ξέφυγε από έναν καταστροφικό γάμο μόνο και μόνο για να χαραμίσει τα νιάτα και την ομορφιά της στη σχέση της μ’ έναν παντρεμένο. Απελπισμένη να νιώσει λίγη χαρά, η Ένιντ βάζει έναν στόχο: να ενώσει την οικογένειά της στο σπίτι τα Χριστούγεννα για τελευταία φορά.
Από τις Μεσοδυτικές Πολιτείες στα μέσα του αιώνα μέχρι τη Γουόλ Στριτ και την Ανατολική Ευρώπη σήμερα, ο Φράνζεν φέρνει τον παραδοσιακό κόσμο της αστικής αρετής και των σεξουαλικών απαγορεύσεων σε βίαιη σύγκρουση με την εποχή του εμμονικού ελέγχου στο σπίτι, της αποστασιοποιημένης γονικής φροντίδας και της παγκοσμιοποιημένης απληστίας.
Ένα μυθιστόρημα εξαιρετικά ρεαλιστικό, σκοτεινά ξεκαρδιστικό και βαθιά ανθρώπινο, που επιβεβαιώνει ότι ο Τζόναθαν Φράνζεν είναι ένας από τους ευφυέστερους ερμηνευτές της αμερικανικής κοινωνίας και της αμερικανικής ψυχής.
Γκρεγκ Τζάκσον «Άσωτοι», μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Αντίποδες, σελ. 304
Οι Άσωτοι είναι νέοι, ερωτευμένοι ή όχι ακριβώς, αταίριαστοι, αεικίνητοι και συγκινητικοί, και αναζητούν νόημα και αυθεντικότητα σε μια καθημερινότητα διαβρωμένη από την εμμονή στον εαυτό. Λυρική και αδίστακτη, εγκεφαλική και παραισθητική, η γλώσσα των Άσωτων χαρτογραφεί την περίπλοκη συνθήκη της σύγχρονης ζωής: έρωτας, δημιουργικότητα, ναρκωτικά, χρήμα και επιτυχία, υπονομεύονται από μια επιθυμία που σκάβει σαν ρίζα μέσα στις κούφιες κοιλότητες αυτού που μέσα μας δεν γεμίζει με τίποτα. Που μπορεί ποτέ να μη γεμίσει. Που μπορεί ποτέ να μη θέλει να γεμίσει.
Δοκίμιο:
Αμπδόν Ουμπίδια «Η ερωτική περιπέτεια και οι χαρακτήρες της», Μετάφραση: Δήμητρα Παπαβασιλείου, εκδ. Ροές, σελ. 272
Πρόκειται για μια πλήρη όσο και εναργή ανατομία της ερωτικής περιπέτειας, η οποία εξετάζεται σε όλα τα στάδια και τις εκφάνσεις της, παράλληλα με το σύνολο των συμμετεχόντων σε αυτήν (των «παραδειγματικών της χαρακτήρων»), οι οποίοι δεν περιορίζονται στον Εραστή και τον Ερώμενο, αλλά περιλαμβάνουν μια σειρά από πρόσωπα-δορυφόρους που κινούνται γύρω τους.
Διαπνεόμενο από πάθος και από μια οπτική που προσιδιάζει στους ανά την Ιστορία ρομαντικούς, το βιβλίο ετούτο μοιάζει γραμμένο εν θερμώ, ενώ την ίδια στιγμή είναι φανερό ότι αποτελεί καρπό νηφάλιου, οξυδερκούς στοχασμού και μακροχρόνιας εντρύφησης τόσο στην παγκόσμια λογοτεχνία όσο και στην ίδια τη ζωή – άλλωστε, για το συγγραφέα «λογοτεχνία και ζωή είναι ένα και το αυτό».
Με ακρίβεια και ευστοχία, με λόγο συχνά αποφθεγματικό, ο Ουμπίδια αποκρυσταλλώνει αλήθειες που κάνουν την ανάγνωση του μελετήματός του (των σκέψεών του, όπως ανεπιτήδευτα τις ονομάζει) να μοιάζει αφοπλιστικά με κοίταγμα του εαυτού μας στον καθρέφτη…
Εφηβική λογοτεχνία:
Ελένη Δικαίου «Φόντο σε διπλό καθρέφτη», εκδ. Πατάκη, σελ. 318
Ένας διπλός καθρέφτης φερμένος απ’ την Πόλη. Μπροστά του ένα κορίτσι, δύο μορφές. Στρουμπουλή και καμπυλωτή σαν αναγεννησιακή φιγούρα η μία, ψηλή και κομψή σαν μανεκέν η άλλη. Η μία αληθινή, η άλλη σκιά ίσως, ένα ψέμα, φάντασμα που διαλύεται στο φως.
Μια γιαγιά Κωνσταντινουπολίτισσα, σύμβολο αγάπης και αφοσίωσης. Η αγκαλιά της χωρά όλες τις λύπες του κόσμου και τις απαλύνει.
Μια εγγονή που δε θέλει πια να της μοιάζει, γιατί ακόμη και η μάνα της ντρέπεται για εκείνη.
Ένα σύγχρονο μυθιστόρημα ενηλικίωσης σε μια εποχή όπου οικογένειες και άτομα δοκιμάζονται κυριολεκτικά στα όρια των φυσικών και ηθικών αντοχών τους.
«Δεν είχα καμιά διάθεση για διάβασμα, το μυαλό μου ήταν συνέχεια στον Γρηγόρη. Προσπαθούσα να ξεχάσω τον τρόμο που ένιωσα στη σκέψη πως θα μπορούσε να βρισκόταν μπροστά όταν σκίστηκε το φόρεμα. Αυτό το παλιοφόρεμα φταίει και η επιμονή της μάνας μου να το αγοράσουμε, σκεφτόμουν. Με μισεί! Η σκέψη αντί να μου φέρει λύπη μού είχε φέρει θυμό. Με μισεί γιατί δεν είμαι η δική της «Φαίη», για να με ντύνει απ’ τις διάφορες «Ζιζέλ» και να καμαρώνει τώρα που πιαστήκαμε για τα καλά, τώρα που ο πατέρας μου έχει την εταιρεία όλη δική του. Η κομψή σύζυγος και η υπέρβαρη κόρη. Δεν κολλούσε με τίποτα στο τζαμάδικο που είχε γίνει «εταιρεία». Δεν κολλούσε στο καινούριο σπίτι στην Καστέλα, στις καινούριες «οικογενειακές» φιλίες μας. Ο Γρηγόρης! Αυτός μονάχα θα μπορούσε να με καταλάβει».
Βιβλία για παιδιά:
Αύγουστος Κορτώ «Το ουφάκι», εικονογράφηση: Πέρσα Ζαχαρία, εκδ. Πατάκη, σελ.40
«Με λένε Μάνο, είµαι οχτώ ετών, κι η µαµά µου είναι µάγισσα…»
Έτσι ξεκινά η ιστορία του Μάνου, που έχει πολλά άγχη -αν θα θυµηθεί το µάθηµα όταν η δασκάλα τον σηκώσει στον πίνακα, αν οι γονείς του θα µείνουν αγαπηµένοι ή θα χωρίσουν, αν η οµάδα του θα χάσει στον τελικό…- κι όταν πέφτει να κοιµηθεί, δεν τον πιάνει ύπνος, είναι όλο «Ουφ!» και «Ουφ!». Αλλά η µαµά του, επειδή είναι µάγισσα, έρχεται, παίρνει τα ουφάκια απ’ το στήθος του, τα πετάει κάτω, τα πατάει και τα σκοτώνει.
Μέχρι που µια µέρα ένα ουφάκι εµφανίζεται µπροστά του και του εξηγεί ότι δεν είναι κακό – ότι, µάλιστα, είναι ίσως ο καλύτερος φίλος του. Κι ότι πρέπει να το βοηθήσει να γλιτώσει.
Μια ιστορία για µικρούς και µεγάλους, για το άγχος που τρώει παππούδες και εγγόνια και για το πώς καµιά φορά αυτό που φοβόµαστε περισσότερο απ’ οτιδήποτε µπορεί να αποδειχτεί ένας αόρατος κολλητός µας φίλος.