Γράφει ο Ν. Μπιλανάκης // *
Ι. Η γυναίκα ως είδωλο του μέσα μας κενού.
Τά σώματα των γυναικών. Σώματα ογκώδη, πληθωρικά, σαν έργα του Bottero` με πιασμένα κότσο τα πλούσια μαλλιά τους, με πιασμένο σε καμπύλες το χυμώδες κορμί τους` με το στήθος τους να ατενίζει περήφανα εμπρός και να κρύβει μέσα στων σκληρών μπανέλων την φωλιά, θέρμη, τροφή και χελιδόνια` με δυνατούς μηρούς και ογκώδεις, υψιπετείς γλουτούς. Με δάκτυλα μακριά, ικανά να δείχνουν, να χαϊδεύουν και να εξυπηρετούν. Αλλά, και με μάτια ζεστά, που εμπνέουν αποδοχή και εμπιστοσύνη, που επιτρέπουν στις μυγδαλιές ν’ ανθίσουν ακόμα και αν γύρω τους διαφεντεύει ο χειμώνας.
Αναζητώ το σώμα αυτών των γυναικών. Επάνω τους κρύβεται και χουχουλιάζει το πεινασμένο βλέμμα μου, επάνω τους φχαριστιέται η πονεμένη μου ψυχή. Ότι συμβαίνει, όταν συντελούνται αυτές οι συναντήσεις, συμβαίνει εν απουσία οιασδήποτε πρόθεσης εκ μέρους των γυναικών. Αυτές είναι εντελώς αθώες του θαύματος που επακολουθεί. Όλα όσα ακολουθούν, οφείλονται στις ανάγκες της δικής μου ψυχής, στις λανθάνουσες δικές μου μνήμες που το σώμα τους εκτοξεύει. Όλα όσα συμβαίνουν δεν αφορούν τον ενεστώτα της συνάντησης μας, ούτε βέβαια τον μέλλοντα των προσδοκιών μου, όλα όσα συμβαίνουν ορίζονται αποκλειστικά από τον παρατατικό μιας απαγορευμένης δικής μου διαρκούς επιθυμίας, του χαμένου παραδείσου ενός πρώτου σώματος.
Σχολιαστής: Το ανθρώπινο βρέφος γεννιέται με την ανάγκη να το φροντίσει κάποιος άλλος, η τροφός του. Που στην αρχή δεν είναι ολόκληρη, είναι πολλά, διαφορετικά, ξεχωριστά, μεταξύ τους, τμήματα του σώματος της, π.χ. το στήθος, τα χέρια, το κεφάλι, η αγκαλιά της. Αυτά τα ξεχωριστά, μερικά τμήματα-αντικείμενα θα αποτελέσουν και τα πρωταρχικά ερωτικά αντικείμενα του νέου αυτού ανθρώπου. Και θα τον καταδικάσουν, για πάντα, να λαμβάνει ικανοποίηση από αυτά, όποτε έχει μαζί τους βλεμματική επαφή. Και γι’αυτό, να αποζητά αυτή την επαφή!
ΙΙ. Η γυναίκα ως στόχος του ερωτικού ενστίκτου
Εσωτερικές, ενστικτώδεις δυνάμεις με ωθούν να αναζητώ την γυναίκα για να τις ικανοποιήσω. Να επιθυμώ το σεξ μαζί της, να επιζητώ να συνευρεθώ μαζί της, να πάρω σεξουαλική ικανοποίηση από αυτήν. Είναι τόσο ισχυρή αυτή η ενστικτώδης παρόρμηση που, ακόμα και όταν δεν την λογαριάζω, αυτή, ως υποβόσκουσα ασυνείδητη δύναμη, επηρεάζει τις περισσότερες παραμέτρους της ζωής μου και ακουσίως με οδηγεί όλο και πιο κοντά στο να την ικανοποιήσω. Ο λόγος και οι νόμοι των άλλων με βοηθούν στο να μην αφεθώ σε αυτές τις δυνάμεις, να μην αρπάξω την γυναίκα βίαια και έντονα, σαν ζώο. Να μετασχηματίσω την ανάγκη σε επιθυμία, που θα την εκφράσω με τον λόγο ως αίτημα.
Σχολιαστής: Ενόρμηση είναι η ώση που αναγκάζει τον οργανισμό να τείνει προς ένα σκοπό. Η ενόρμηση έχει την πηγή της στη σωματική διέγερση. Ο σκοπός της είναι να καταργήσει την κατάσταση εντάσεως που κυριαρχεί στην ενορμητική πηγή. Η ενόρμηση μπορεί να πετύχει το στόχο της μέσω του αντικειμένου ή χάρη σ’ αυτό.
ΙΙΙ. Η γυναίκα ως αντικείμενο του έρωτα.
Ερωτεύομαι σημαίνει πως αναγνωρίζω ότι κάτι μου λείπει. Πως όταν της λέω “σε αγαπώ”, αναγνωρίζω ταυτοχρόνως ότι αφ’ ενός μεν είμαι ελλιπής και αφ’ ετέρου δε ότι αυτή είναι η μοναδική που μπορεί να με ολοκληρώσει.
Ο έρωτας ξεκινά σχεδόν πάντα μονόπλευρα. Όσο δεν έχω ανταπόκριση από τον άλλον, παραμένω δεσμώτης του ερωτικού μου πάθους, υποχείριο μιας μοναχικής εμπειρίας. Όταν αυτή, όμως, μου απαντήσει “και εγώ”, τότε δεν δηλώνει μια απλή κατάφαση, μια απλή συναίνεση στο δικό μου πάθος. Δηλώνει ότι και αυτή είναι εξίσου ατελής χωρίς εμένα και παράλληλα δηλώνει πως -δίνοντας αυτό που δεν έχει- καθίσταται ο μοναδικός που μπορεί να με ολοκληρώσει.
Επιλέγοντας αυτήν να ερωτευτώ σημαίνει πως αυτή έχει το μυστικό σημάδι, που με έκανε να την ερωτευθώ. Αυτό το σημάδι, συνήθως ανεπίγνωστο για μένα, είναι ένα δικό της χαρακτηριστικό που με παραπέμπει σε ότι έζησα ή φαντάστηκα ότι έζησα στην παιδική μου ηλικία. Αυτό είναι ο έρωτας: η βεβαιότητα ότι συνάντησα τον κατάλληλο άνθρωπο αφού διαθέτει το μυστικό σημάδι και η ταυτόχρονη βεβαιότητα πως τώρα, μαζί του, θα ξαναζήσω παλαιότερα συναισθήματα που είχα ζήσει στην παιδική μου ηλικία αλλά δεν χόρτασα τότε. Ερωτεύομαι τον άλλον σημαίνει ότι βρίσκομαι σε μια πλανημένη βεβαιότητα, σε μια αυταπάτη, σε μία τρέλα χωρίς να είμαι τρελός.
Σχολιαστής: Γνωρίζω πως όλες αυτές οι γυναίκες που θα ερωτευθώ στη ζωή μου αποτελούν ένα αντίγραφο του πρώτου «ανθρώπου» που ηγεμόνευσε στα χρόνια της πρωταρχικής μου εμπειρίας, των γονιών μου. Οι μορφές και τα ονόματα των ανθρώπων που θα ερωτευτώ αλλάζουν, ερχόμενα και παρερχόμενα από τη δική μου ζωή, όμως ο έρωτάς μου παραμένει ένας, δεσμευτικός και πιστός στην μνημονική καταγραφή που έκτοτε διατηρώ, από την πρώτη μου εκείνη παραδείσια συνάντηση.
ΙV. Η γυναίκα ως αγαπημένη σύντροφος.
Κάποια στιγμή, ο έρωτας τελειώνει και η πραγματικότητα νικάει τις αυταπάτες. Τότε, κάποιοι από εμάς, θα επιλέξουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας με κάποιον που πιθανόν η ζωή μας τον είχε φέρει καταρχάς κοντά μας ως ερωτικό αντικείμενο. Αυτοί θα είναι και οι ωριμότεροι, που θα αποδεχθούν ότι μπορούν να συνεχίσουν να ζούν με αυτόν ως σύντροφο, χωρίς πλέον έρωτα αλλά με αγάπη. Γιατί μόνο αν είμαστε αρκετά ώριμοι θα αντέξουμε το πένθος που συνεπάγεται η απώλεια του έρωτα μας και θα αποδεχθούν ότι μπορούν να πάνε παρακάτω με τον ίδιο άνθρωπο, αγαπώντας τον πλέον. Αγαπώντας τον (την) σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την πραγματικότητα του άλλου (και δεν προβάλλουμε πάνω του παιδικές προσδοκίες) και τον (την) αγαπούμε για αυτό που πραγματικά είναι. Ότι ζώντας με αυτόν, παίρνουμε χαρά μόνο και μόνο από την ύπαρξη του, από την συντροφιά του, ενώ συνάμα εξυπηρετούνται και οι ώριμες ανάγκες του εαυτού μας.
V. Η γυναίκα ως συμβολική ικανοποίηση.
Επειδή μάνα σημαίνει “αυτός που πάντα σε επιθυμεί”, ο πρώτος έρωτας του άντρα για τη μητέρα του ποτέ δεν πεθαίνει, και παραμένει για πάντα, λιγότερο ή περισσότερο θαμμένος, στο ασυνείδητό του. Όλη του αυτή την επιθυμία, τα συναισθήματα, τις μνήμες, είτε τις απωθεί στο ασυνείδητο του ως απαράδεκτο υλικό, είτε τις διοχετεύει σε δραστηριότητες πολιτισμού, όπως η ποίηση, το τραγούδι, το θέατρο κ.α., όπου εκφράζονται με έμμεσο, συμβολικό και μεταφορικό τρόπο. Ο άνθρωπος για πάντα είναι καταδικασμένος να επιθυμεί το γυναικείο σώμα, που ήταν το σώμα της μητέρας του. Καταδικασμενος να το επιθυμεί για πάντα, όπως για πάντα ο ταξιδευτής νοσταλγεί την πατρίδα του! Αυτή την επιθυμία για επανάκτηση του, για επανάκτηση του κενού της ύπαρξης, την νοιώθουν όλοι, άντρες και γυναίκες. Συνήθως αυτήν την επιθυμία, οι άνθρωποι την ξεδιψούνε όταν συναντούνε τη μάνα τους. Ή όταν συναντούν τον (την) σύντροφο τους, άντρα ή γυναίκα. Όμως αν είσαι άντρας δεν μπορείς να τα ζητήσεις αυτά τόσο εύκολα. Από αντριλίκι, βέβαια. Για αυτό βάζουν τους ποιητές και τους τραγουδιστές να το λένε: «Να με προσέχεις» τραγουδάει ο Σαββόπουλος, «Να μ’ αγαπάς» έλεγε ο Σιδηρόπουλος.
* Ο Ν. Μπιλανάκης είναι γιατρός, ψυχίατρος. Εκτός της Ψυχιατρικής ασχολείται και με άλλα σοβαρά ζητήματα, όπως οι λέξεις, το φώς και η θάλασσα. Χωρίς να γνωρίζει το γιατί.