Γράφει ο Δημήτρης Παπακωνσταντίνου //
Το σκοτεινό ρήμα της ζωής
Μια σύντομη ποιητική συνομιλία:
Ψηλαφώντας με σεβασμό,
στο μονοπάτι κατά την Οξώπετρα,
τ’ αχνάρια του Οδυσσέα Ελύτη.
Στον ποιητικό κόσμο όλα είναι εφικτά. Αρκεί να τα ονομάσει κανείς για να υπάρξουν. Το φως κόβεται εύκολα το πρωί σε μεγάλες φέτες, όπως ένα γιγάντιο ώριμο καρπούζι. Ο κάμπος ανασαίνει, χασμουριέται, τεντώνεται ή καμπουριάζει σαν ναζιάρα γάτα. Τότε, λόφοι καινούριοι ξεπηδούν γεμάτοι κατακίτρινες μαργαρίτες. Όλα μιλούν, μα ποιος είναι ο τυχερός που θ’ ακούσει και θα καταγράψει τη λαλιά τους; Ποιος θα μας πει με ποιον τρόπο γελάει το πρωί ο γεροπλάτανος στην άκρη του γκρεμού, πώς σέρνονται τα φύλλα όταν τα δέρνει ο άνεμος, πώς ψιθυρίζει το νερό στο φύλλο της πορτοκαλιάς ή πώς τρίζει απέναντι στο φως το μήλο που φουσκώνει και κοκκινίζει;
Κάποτε ο ποιητής δεν αρκείται στη γνωστή συνυποδηλωτική χρήση του λόγου που δίνει νέο βάθος στις λέξεις και νέα χροιά στον ήχο τους. Ορκίζεται πως έρχεται από πολύ μακριά κι ως ταξιδευτής που μήτε ο χρόνος, μήτε ο χώρος δύνανται να δαμάσουν, ξεκινά να μας λέει την ιστορία του. Τέτοιες ιστορίες πρωτοφανέρωτες, πάντα ασκούσαν γοητεία στους ανθρώπους. Ο ταξιδευτής τινάζει τελετουργικά από πάνω του τη σκόνη κόσμων μακρινών, που κανείς δεν είδε. Όλοι απομένουν με στόματα ανοιχτά. Σχεδόν δεν ανασαίνουν!
Φαντάζομαι τον Δάσκαλο Οδυσσέα Ελύτη μ’ ένα πλατύ χαμόγελο στα χείλη, να παρακολουθεί τις δημόσιες ή ιδιωτικές απόπειρες ερμηνείας του λόγου του, καθισμένος ήσυχα εκεί όπου ο χρόνος δεν περνά και τα ρολόγια σημαίνουν “ΤΩΡΑ” σε κάθε τους χτύπο. Ας μην πω πως αναπαύεται σε θρόνο χρυσό και δώσω λαβή για δυσμενή σχόλια. Ας πούμε πως βρήκε ένα αγκωνάρι, μια πέτρα ριζιμιά, σαν αυτές που οριοθετούσαν πιο παλιά τα χωράφια, όταν η διαφορετική αυλακιά δεν αρκούσε, ή δεν υπήρχε η γνωστή γκορτσιά, που, αν και ταπεινή, έκανε πάντα μια χαρά τη δουλειά της. Εκεί κάθισε γιατί “μοιραμένο του ήταν από τους αιώνες”, όπως θα έλεγε ο άλλος μεγάλος μύστης του κόσμου, Σικελιανός. Σ’ αυτή την Οξώπετρα, στο σύνορο ανάμεσα στον ορατό και τον αόρατο κόσμο, «Καταρκυθμεύει» ο ποιητής με σταθερή φωνή αρχαίου μάγου, κραδαίνοντας τα ιερά σύμβολα της μαντικής εξουσίας στα χέρια του:
«Εδώ βαρεία μουσική ας ακούγεται. Κι ανάλαφρα τα όρη ας
Μετατοπίζονται. Ώρα να δοκιμάσω το κλειδί. Λέω:
κ α τ α ρ κ υ θ μ ε ύ ω
Εμφανίζεται μεταμφιεσμένη σε άνοιξη μια παράξενη αγριότητα
Με παντού βράχια κοφτά κι αιχμηρά θάμνα
Ύστερα πεδιάδες διάτρητες από Δίες κι Ερμήδες
Τέλος μια θάλασσα μουγγή σαν την Ασία
Όλο φύκια σχιστά και ματόκλαδα Κίρκης»
O Λόγος με την πανάρχαια μαγική δύναμη που κάποτε ήταν αρκετή για να γεννηθούν σύμπαντα, τώρα ξεκλειδώνει μεμιάς τα μυστικά, τα βγάζει για μια στιγμή μονάχα στο φως, κι ο ποιητής θαυμάζει αντικρίζοντας με ρίγος πρωτόγνωρο την ΟΥΣΙΑ του κόσμου:
Ανίδεος εγώ παντοτινά, ναυάγησα. Αλίμονο ήταν εκεί
οι ξέρες κάτω απ’ τα νερά, μίλια ατελείωτα.
Βράχοι αιώνιοι που τους έγλυφε το κύμα και τ’ αλάτι
έφτιανε πάνω τους σημάδια εδώ κι εκεί αλλόκοτα·
σχήματα μυστηριακά.
Σαν παραστάσεις μαγικές στο νεκροκρέβατο
κάποιων χαμένων μες στη σκόνη Αιγυπτίων.
«Διάφανο δροσερό νερό· αλήθεια κι όνειρο»
κι ήταν ο ψίθυρος η ίδια μου η φωνή η τρομαγμένη.
«Διάφανο δροσερό κρυστάλλινο νερό – το χάδι στα
μαλλιά π’ ανάλαφρο
στην προσμονή του έρωτα απλώνεται – τα φύκη ένα
γύρω αναδεύει.
Κι είναι του κίνδυνου θαρρείς, του θάνατου η στιγμή
το Απόλυτο ολάκερο και η μεγάλη Εξώπορτα.
Και παραμέσα το Παρόν, το Παρελθόν, το Μέλλον
κι η Ουσία ·αόρατη.
Ώσπου να σηκωθείς λευτερωμένος απ’ το χώμα, το νερό,
το ταπεινό σαρκίο.»
(Από τη «Μικρή Περιήγηση», την πρώτη μου ποιητική συλλογή, 1996, εκδόσεις «ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ». Το 8ο [VIII] μέρος της σύνθεσης)
Με ταπεινοφροσύνη ο Οδυσσέας Ελύτης δηλώνει διαρρήκτης. Στα χέρια του κρατάει το αντικλείδι, γιατί τίποτα εκεί δεν του ανήκει. Όλοι το βλέπουμε όμως, πως είναι ένας από τους πολλούς νοικοκύρηδες, κι όχι ένας τυχάρπαστος κλέφτης. Το κλειδί γράφει πάνω του το όνομά του!
«Αλλ’ η αλήθεια, μόνον έναντι θανάτου δίδεται.»
Έτσι, οι «μακρινές καμπάνες της ευωδιάς των κίτρων» θα ηχούν μόνο για τους εκλεκτούς. Και τα «νεογνά του δειλινού αέρα» αόρατα στους κήπους θα μας προσπερνούν. Αν «οι αμπάρες τρίζοντας» υποχώρησαν και οι «μεγάλες θύρες» άνοιξαν για λίγο, ένα μόνο κέρδος μάς αναλογεί: Ότι πέρα από την Οξώπετρα δεν καραδοκεί το πυκνό σκοτάδι της ανυπαρξίας, αλλά η ομορφιά στην πιο καθαρή κι απόλυτη μορφή της:
«Ονειρεύτηκες ποτέ σου ένα καλοκαίρι απέραντο που να το τρέχεις
Μη γνωρίζοντας πια Ερινύες;»
Μ’ άλλα λόγια, μπορείς να φανταστείς τι πάει να πει ήλιος, θάλασσα, χαρά, παιχνίδι, έρωτας, χωρίς έγνοιες, χωρίς λύπη, χωρίς ανούσια ενοχικά συμπλέγματα; Να, κάπως έτσι είναι η αιωνιότητα. Σαν χαρά που δεν τελειώνει!
«Έχει συνέχεια. Δεν θα την πω.»
Kι όμως! Και μόνο η υπόσχεση της συνέχειας αρκεί για να φωτιστεί η ζωή μας μ’ ελπίδα. Εκείνος βαδίζει σταθερά, σαν πρωταγωνιστής αρχαίου δράματος, με ψηλά το κεφάλι προς την Οξώπετρα. Μια ριπή φωτός λούζει πίσω του τον κόσμο μας, πριν ξανακλείσουν σταθερά οι αμπάρες.
«Κι είναι πάντοτε -φευ- νωρίς.»
Παράξενο! Παλιότερα άλλο υποστήριζε:
«Όσο κι αν κανείς προσέχει, όσο κι αν το κυνηγά
πάντα πάντα θα’ ναι αργά», μάς έλεγε.
Τελικά, τι πάει να πει «Καταρκυθμεύω»; Νομίζω πως έγινε κατανοητό πως η αλήθεια ανήκει μόνο σε όσους ταξιδεύουν πέρα απ’ το σύνορο. Επειδή όμως ο λόγος δεν είναι μαγικός μόνο με τη σημασία «τελεστικός», αλλά και με τη σημασία «γοητευτικός», ας κάνουμε κι εμείς τη δική μας αποκοτιά:
Ο ποιητής μάς δίνει ένα ρήμα, γιατί μόνο το ρήμα, (ως λέξη που δηλώνει πράξη κι έχει μέσα της αποθηκευμένη ενέργεια), είναι κατάλληλο για ξόρκι. «ΚΑΤΑ», ενάντια στους πονηρούς, στους κλέφτες, στους παρείσακτους. «ΚΑΤΑΡ», όπως «καταράομαι – καταρώμαι»: Ουδείς μην αγγίξει τα Άγια! Τουλάχιστον, όχι ατιμώρητα! «ΚΑΤΑΚΡ», όπως «κατακρύπτω» κι αντίστροφα τα σύμφωνα μη φανεί η κλειδαριά: «ΚΑΤΑΡΚ». «ΚΥΘ», όπως «Κύθνος», ή «Κύθηρα» ή «Κυθέρεια», αφού μόνον ο έρωτας μάς διδάσκει τη ζωή και τον κόσμο.
Αυτό ήταν; Τελείωσε; Όχι βέβαια! Μπορούμε να συνεχίσουμε όσο θέλουμε το παιχνίδι των υποθέσεων. Είπαμε: «Η αλήθεια μόνον έναντι θανάτου δίδεται», κι εμείς ανήκουμε ακόμα στον απατηλό και φθαρτό κόσμο της ύλης.
The post Δοκίμιο: “Το σκοτεινό ρήμα της ζωής” first appeared on Fractal.